Muhteşem Süleyman Kanuni

Enderun mezunları Osmanlı tebaası içinde en aydın sınıfı temsil ediyordu. Bunlar o devirdeki Paris veya Bolonya üniversiteleri mezunlarından da daha iyi bir öğrenim görmekte idiler. Süleyman’ın şahsında ise, Enderun mezunları, kafa ve zekâlarını, su verilen çelik kılıçlardan daha etkili bir şekilde kullanabilecek bir önder bulmuşlardı.

Enderûn’daki gençler savaşçı devlet adamı olmak üzere yetiştirilirlerdi. Sultan ise bu gençleri sevk ve idare etmek üzere yetiştirilmişti.

Roma’da, yorulmak bilmeyen Paolo Giovio, Süleyman’ın bir aslan değil de, bir kuzu gibi yumuşak huylu olacağı yolundaki kehanetini söylenmemiş sayarak, Türklerin zaferi hakkında şu satırları yazdı: “Türklerin silâh altında gösterdikleri disiplin, eski Romalılarınkini de aşan adalet ve ciddiyetlerinden doğmaktadır. Bizim askerlerimize üç sebeple, üstün geliyorlar: kumandanlarına itirazsız itaat ediyorlar; savaşta hayatlarını hiçe sayıyorlar; uzun süre ekmeksizliğe, şarapsızlığa dayanıyor, arpa ve su ile yetiniyorlar.”

Bir memleketi elde tutabilmek için ordu lâzımdır;
Orduyu elde tutabilmek için mülkü paylaşmak lazımdır;
Paylaşacak mülke sahip olabilmek için zengin halk lâzımdır;
Halkı zenginleştirmek ise ancak kanunlarla mümkündür;
Eğer bunlardan bir teki eksik olursa, dördü birden eksik olur;
Dördünün birden eksik olduğu yerde, memleket elden gider.13

Selim’in kendisine son sözlerini Süleyman yıllarca evvel duymuştu. Babası yarı küçük görme, yarı nasihat yollu: “Bir er Türk, atının eğerini terk edip sedir üzerinde oturmayı alışkanlık edinirse bir hiç olur, bir hiç!” demişti.