Қарасай, Қази. Мұрат Мөңкеұлы нұсқасы

«БАБАЛАР СӨЗІ» СЕРИЯСЫНАН
БАТЫРЛЫҚ ЭПОС
ҚАРАСАЙ, ҚАЗИ
(Мұрат Мөңкеұлы нұсқасы)
Өткен заманда Мұса деген би болыпты. Мұса биден отыз ұл қалады. Отыз ұлдың ішінде Мамай би болып, ел билейді, Орақ батыр болып, ел қорғайды. Мамай мен Орақ билік пен батырлықты қатар жүргізіп, еліне өте қадірлі болады. Мұса бидің қалған балалары, басы – Қарабатыр, Тілеке, Алшы, Исмайыл, Тобаяқ дегендер болып, бұларды күндейді. Бұлар Орақтың алмас қылышын жасырып алып, түнде Орақ жатқан үйдің есігіне көлденең құрып қойып, ауылды айнала жылқы қуып, «Жау келді! Аттан, Орақ! Аттан!» – деп айқай салады. Төсекте жатқан Орақ сыртқа жүгіре шығамын дегенде, есіктегі құрулы алмасқа ұшырап, жараланады. Осы жерде Орақ өледі.
Орақтың артында Қараүлек деген шешесі, бір аяғы ақсақ, бір көзі соқыр қатыны, Қарасай, Қази деген екі баласы һәм Қибат деген бір қызы қалады.
Қарасай, Қази жасынан-ақ батыр болып, атасының дұшпандарымен көп жауласып, Орақтың елін қайта меңгеріп алады.
Орақ ауырып жатқанда Ақмырза деген досының айтқаны:
– Ебей басты құба үлек,
Сенен соң жүк көтерер түйе жоқ!
Айғыры өлген ақ байтал,
Сенен соң ат туарға бие жоқ!
Бұ сөзімде жүйе жоқ,
Ертеңнен кешке зарласам,
Есіркер бізді ие жоқ!
Арыстан сынды ер Орақ
Жатыр екен бүгіліп,
10. Әділ жаннан түңіліп,
Досыма жаман түс көріп,
Бір ұқсаусыз іс көріп,
Ертеңменен мен жазған
Шыға да салдым жүгіріп,
Көтерсем басын, тұрмайды,
Отырмын жаман түңіліп,
Жел жағыма желпілдеп
Жапанға біткен бәйтерек
Ортасынан шарт сынып,
Екі басқа көрінді.
20. Дұшпанға сенген қан жұтар,
Жазған, ақылың неден бүлінді?!
Қай жаманға тастайсың
Орда байтақ еліңді?
Аңдып жүрген көп жаман,
Сындырған екен беліңді!
Қапылықпен кеттің бе,
Бір сермемей қолыңды!
Артыңа тастап барасың
Алған бір жұпты теліңді.
30. Қарасай мен Қазидай
Жас қалдырдың төліңді.
Тілесек бізге берер ме
Бұ секілді өлімді?
Жарылқаса Жасаған,
Шәйіттің кеттің жолында!
Сарғайғанмен, сарғайып,
Қиямет болмай, көрмек жоқ.
Қош, аман бол, жан достым,
Ұжмақтың болшы төрінде.
Орақтың қайырған жауабы:
40. – Ақмырза досым, келдің бе?
Орақты жатқан көрдің бе?
Мен сөйлейін, сөз тыңда,
Зейініңді қой да, тез тыңда.
Қос-қос орда, қос орда
Қосылып қонбас менен соң.
Қоспақ өркеш нар түйе,
Бұрынғыдай қом бітіп,
Өркеш алмас менен соң.
Жарлылардың жаз аты
50. Жалдана алмас менен соң.
Адырмақтың Алатау
Баса жайлап, шет көшіп,
Ел қона алмас менен соң.
Былдыр-былдыр сөйлеген,
Адам тілін білмеген.
Басы шоқты қалмағың,
Аузы түкті кәуірің
Жан-жағыңды қамалап,
60. Қала салар менен соң.
Қара қазан, сары бала,
Үш Бұлдыртау, маң дала,
Мұсылманды қуалап,
Қалмақ алар менен соң.
Әмір жазып, пешеттеп,
Мал-басыңды есептеп,
Біліп алып шешіміңді,
Қыраж алар менен соң.
Тәртібіне көнбеген,
70. Малынан қыраж бермеген
Қойдай шулап, қоныстан
Көтерілер менен соң.
Еділдің бойы ен тоғай,
Ендей көшкен көп Ноғай
Қарасынан жүргізбей,
Қалмақ алар менен соң.
Арыстан досың кеткен соң,
Байтақтан қалған көп халық
Бұрынғыдай көшіп-қона алмас.
80. Артымда қалған көп жаман
Ер Орақтай кек ала алмас.
Еділ, Жайық арасы,
Екі судың саласы 
Байтақта қалған көп жұртқа
Алдасы болғай панасы.
Қош, аман бол,жан досым,
Көкіректе шыбын жан

Құшақтатшы етіңнен,

Бір сүйдірші бетіңнен,

Тәңрінің ісі тәуекел,

Мен тәуекелмен келемін.